جنگ واكسن
یک میلیارد دوز واکسن برای کشورهای فقیر؛ این وعده ای است که به تازگی از جانب کشورهای ثروتمند گروه هفت برای کمک به شکست همه گیری کووید-19 در جهان عنوان شد اما سیاست های منفعت طلبانه آنها در کنار مشکلات عدیده لجستیکی، دنیا را به نبرد بر سر واکسن کشانده و حالا تهدید سویه های جدید ویروس بر خود این کشورها هم سایه افکنده است.
به گزارش بیمارستان دی به نقل از ایسنا، آمار مبتلایان و تلفات ناشی از همه گیری کووید-۱۹ در جهان همچنان رو به افزایش است. بر مبنای جدید ترین آمار شمار مبتلایان در جهان تابحال به ۱۷۸ میلیون و ۹۶۴ هزار و ۱۸۱ نفر رسیده و مرگ سه میلیون و ۸۷۵ هزار و ۶۵۶ نفر هم بر اثر مبتلا شدن به این بیماری تأیید شده است. تنها راه برای آخر دادن به همه گیری کووید-۱۹ ایمن سازی تعداد کافی از افراد در سرتاسر جهان است. با اینکه جهان در نبردی برای متوقف ساختن این همه گیری همچون با اجرای تدابیر و پروتکلهای قرنطینه و سلامت عمومی و اجرای واکسیناسیون به سر میبرد و خیلی از مقام ها و چهره ها در جهان خواستار کنار گذاشتن اختلافات بین کشورها و یکپارچه سازی تلاشها در نبرد با کووید-۱۹ شده اند اما در حقیقت همچنان خود برتر بینی کشورهای ثروتمند و زورگویی های آنها در کنار مشکلات دیگری نظیر قاچاق، دزدی و مصادره واکسن و لوازم پزشکی سبب ناکارآمدی و کم اثر بودن تلاشها ضد این ویروس جهان گیر شده است.
این در شرایطی است که زنگ خطر نسبت به بروز موج جدیدی از همه گیری کرونا با شیوع سویه جدید معروف به "دلتا" در جهان به صدا درآمده است؛ سویه ای به شدت مسری که اولین بار در هندوستان ظاهر شد اما بعد از آن به سرعت در ۶۲ کشور شیوع یافته است.
شیوع سویه جدیدی از ویروس در هر جای جهان می تواند سبب ایجاد نوع جدیدی از ویروس کرونا شود که در مقابل واکسن ها مقاوم است و این اتفاق ما را مجبور به بازگشت به شرایط طاقت فرسای قرنطینه سراسری می کند. با وجود افزایش خوشبینی ها نسبت به بازگشت به شرایط عادی اما روند تولید واکسن در جهان جلوی این خوشبینی زودهنگام را می گیرد.
بر مبنای برآوردها برای توقف همه گیری ویروس کووید-۱۹ احتیاج به ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دوز واکسن در جهان است، اما میزان تولید امروز واکسن نزدیک به چنین رقمی هم نیست و گمانه زنی شده که با سرعت تولید فعلی، صدها میلیون نفر در کشورهای در حال توسعه حداقل تا سال ۲۰۲۳ بدون ایمنی باقی می مانند.
بر مبنای گزارشها بیشتر از نیمی از جمعیت بزرگسال آمریکا الان به صورت کامل در مقابل کووید-۱۹ واکسینه شده اند اما وضعیت در کشورهای دیگر جهان متفاوت می باشد. تا کنون بخش عمده واکسنهای کرونا روانه ثروتمندترین کشورهای جهان شده است و در خیلی از کشورهای کم درآمد، کمتر از یک درصد جمعیت تنها یک دوز واکسن را دریافت کرده اند.
قرار بود یک برنامه بین المللی معروف به "کوواکس" تحت نظارت سازمان ملل این شکاف را پر کند. هدف این برنامه این بوده که تا آخر سال جاری میلادی دو میلیارد دوز واکسن را توزیع کند، در حالیکه خیلی عقبتر از برنامه است.
یک بخش بزرگ این مشکل این است که کشورهای ثروتمند مبادرت به خرید تمامی دوزهای واکسن پیش از آنکه خیلی از واکسنها حتی تایید شوند، می کنند. کوواکس اعلام نموده بخشی از دلیل تاخیر در اجرای برنامه اش کمبود بودجه کافی در ابتدای برنامه به منظور کسب دوزهای واکسن بوده است.
در این میان حتی در زمان موجود بودن واکسنها در کشورهای کم درآمد امکان دارد این واکسنها کم اثرتر و با ایمنی کمتر نسبت به واکسنهای موجود در کشورهای ثروتمند تلقی شوند. بعنوان نمونه در جمهوری دموکراتیک کنگو، ۱.۷ میلیون دوز واکسن آسترازنکا در حالیکه نهادهای تنظیمی حوزه دارو در اروپا مسئله ریسک لخته شدن خون در ارتباط با این واکسن را بررسی می کردند دست نخورده باقی ماندند اما زمانی که مجوز استفاده از این واکسنها صادر شد خیلی از آنها به تاریخ انقضایشان رسیده و بسیاری هم به جاهای دیگر منتقل شدند.
به نوشته پایگاه ساینتیفیک آمریکن، حتی اگر برنامه کوواکس به هدفش برسد تنها ۲۰ درصد از جمعیت هر کشوری را واکسینه می کند. خیلی از کشورها مجبور به مذاکره با واکسن سازها به منظور معامله با آنها شده اند.
مسئله تولید واکسن کرونا سبب ورود به اصطلاح "ملی گرایی واکسن" به گفتمان روابط بین الملل شده است. ملی گرایی واکسن بعنوان شکلی از واقع گرایی سیاسی می تواند برتری ژئوپلتیکی یک کشور را تقویت کند. با این وجود این رویه هم در کنار احساسات مهاجرستیز و ظهور سیاستهای راستگرایانه در خیلی از کشورها درحال تقویت شدن است.
واکسنهای کووید-۱۹ عموما از جانب کشورهای به لحاظ پزشکی پیشرفته تولید می شوند. مشکل جایی آغاز می شود که یک کشور تولید کننده از تأمین کشورهای دیگر تا زمان تکمیل برنامه تلقیح واکسن خود سرباز می زند.
آمریکا و انگلیس تا قبل از اجلاس چند روز پیش گروه هفت تعهدی نسبت به عرضه محموله های واکسن خود حتی به قدیمی ترین هم پیمانانشان در سمت جنوب مطرح نکردند.
واکسنهای ساخت چین شامل سینوفارم و سینوواک تابحال به حدود ۷۰ کشور "جنوب" در پنج قاره رسیده اند و در این میان کشورهای ثروتمند گروه هفت هم با مسئله حقوق مالکیت معنوی واکسنها درگیر بوده اند.
"دیپلماسی واکسن" جلوه ای از رقابت میان ابرقدرتها است. باآنکه مسئله تولید واکسن و دسترسی به آن جزو "منفعت عمومی جهانی" است، همراستایی دیپلماتیک همچون عاملی قوی و تعیین کننده در تأمین واکسن از تولیدکننده ها است.
با نگاه به الگوی توزیع جهانی واکسن در میابیم که مسئله تأمین واکسن حدودا همواره مطابق با حوزه نفوذ یک کشور صورت گرفته است.
بعنوان مثال کشورهایی مثل مجارستان، اسلواکی و جمهوری چک متعلق به بلوک شرق سابق، با وجود آنکه آژانس دارویی اروپا هنوز واکسن "اسپوتنیک وی" روسیه را تایید نکرده اما این واکسن را برگزیده اند.
در این وضعیت به اصطلاح "جنگ واکسن"، صنایع دارو و واکسن سازی جایشان را به مجتمع نظامی-صنعتی بعنوان ساختار پشت رقابت ابرقدرتها داده اند.
مدیر کل سازمان بهداشت جهانی به تازگی از کشورهای گروه هفت خواست تا حق مالکیت معنوی برای واکسنهای کووید-۱۹ را لغو کنند. در صورت رخ دادن این اتفاق دیگر کشورها همچون از راه بلوکهای منطقه ای می توانند برنامه ای برای تولید مشترک یک واکسن برای حوزه منطقه خود در نظر بگیرند.
کمبود واکسن کرونا ویروس در کشورهای کم درآمد ناشی از اصرار تولیدکنندگان بزرگ واکسن بر حفظ انحصار و سود خودشان بوده است. دو شرکت مشهور فایزر و مدرنا تابحال به درخواست های مختلف تولیدکنندگان حائز شرایط برای در اختیار قراردادن حقوق مالکیت معنوی این واکسن ها پاسخ منفی داده اند.
در همین حال روسیه و چین تا کنون نه تنها واکسن های خویش را در دسترس کشورهای دیگر قرار داده اند بلکه در انتقال فناوری و دانش تولید واکسن و همینطور تسریع در روند واکسیناسیون جهانی هم مشارکت قابل توجهی داشته اند.
لغو انحصار تولید واکسن از نظر سیاسی سبب می شود تا روسیه و چین بتوانند برتری ژئوپلتیکی بر غرب داشته باشند اما مسلما لغو انحصار واکسن یک تغییر اساسی در بازار ایجاد خواهد نمود و بنابراین شرکتهای دارویی به شدت با آن مخالفت می کنند.
آنگونه که کارشناسان و مقامهای دست اندر کار در جهان اخطار داده اند، همه گیری کرونا در صورت گسترش ویروس در مکانهای درگیر با مسئله کمبود واکسن آخر نخواهد یافت و همچنان به رغم این اخطار نبرد و چالش بر سر تأمین واکسن در نقاط مختلف جهان ادامه دارد.
سران کشورهای قاره اروپا تا همین چند وقت پیش درگیر یارکشی و جنگ بر سر تأمین واکسن بودند و باآنکه رهبران اتحادیه اروپا مکررا خواهان سرعت بخشیدن به واکسیناسیون کرونا در این قاره شده اند اما کشمکش ها بر سر صادرات واکسن شرکت انگلیسی-سوئدی آسترازنکا به پاشنه آشیل اجرای طرح مورد اشاره تبدیل گشته است.
در جدید ترین تحول در ارتباط با جنگ واکسن در قاره سبز، اتحادیه اروپا در نزاع حقوقی برای وادار کردن شرکت آسترازنکا برای عرضه ۱۲۰ میلیون دوز واکسن کووید-۱۹ تا آخر ماه ژوئن شکست خورد.
اتحادیه اروپا چندی قبل پس از آنکه این شرکت ارسال محموله واکسن را عقب انداخت به دادگاه شکایت نمود. آسترازنکا ابتدا قول عرضه ۳۰۰ میلیون دوز واکسن تا این تاریخ را داده بود با این وجود قاضی دادگاهی در بروکسل درخواست اتحادیه اروپا را اجابت نکرد. قاضی ضرب الاجلی را برای عرضه بیشتر از ۸۰ میلیون دوز واکسن در طول تابستان از جانب آسترازنکا اعمال کرد و این شرکت در غیر این صورت با جریمه هنگفتی مواجه خواهد شد.
کمیسیون اروپا که سفارش واکسن را برای ۲۷ کشور اتحادیه اروپا هماهنگ می کند چندی قبل انگلیس را متهم کرده بود که با خودداری از صدور واکسن های تولیدی در خاک خود به بقیه اروپا، همکاری دوطرفه را خدشه دار کرده است.
اوضاع در کشورهای دیگر جهان به لحاظ اجرای برنامه واکسیناسیون هم مناسب نمی باشد.
هند همچون کشورهای عمده تولیدکننده واکسن در جهان است و وضعیت بدی را به لحاظ درگیر شدن با همه گیری کووید ۱۹ تجربه کرده اما تا کنون تنها کمتر از پنج درصد از هندی ها کاملا واکسینه شده اند.
مقامهای هندی در رویارویی با انتقادها از سوءمدیریتها در این کشور در برابر مقابله با همه گیری اعلام نمودند که از روز دوشنبه هر فرد بزرگسال هندی می تواند یک دوز از واکسن کرونا که از جانب دولت فدرال خریداری شده را دریافت کند. این تغییر در سیاستها که از جانب نارندرا مودی، نخست وزیر هند اعلام گردید مقرر است به یک سیستم پیچیده خرید واکسن که منجر به بدتر شدن نابرابری ها در تزریق واکسن شده آخر دهد، با این وجود روند توزیع واکسن در این کشور با اما و اگرهایی مواجه می باشد و برنامه ریزی های ضعیف مقامات آن همچنان از احتمال تداوم روند کمبود واکسن در آنجا خبر میدهد.
جهش در موارد ابتلای به کووید-۱۹ و شایع شدن سویه های مسری تر همزمان با کمبود فلج کننده واکسن سبب وحشت در فقیرترین کشورهای جهان شده است.
این بحران در ضمن وجود میلیون ها فرد واکسینه نشده در این کشورها بخصوص افراد کم درآمدی که عموما از اقتصاد غیررسمی و خارج از آمارها ارتزاق کرده و از بیمه های بهداشت و درمان برخوردار نیستند، زنگ خطر را برای مقامهای بهداشت عمومی به صدا در آورده است. شهرهایی در این کشورها که شدیدا درگیر همه گیری شده اند شاهد پر شدن تختهای بخشهای مراقبتهای ویژه در بیمارستانها هستند و در این شرایط یک بیماری شدید می تواند به مثابه یک حکم مرگ باشد.
آفریقا از این بابت صدمه پذیری ویژه ای دارد. ۱.۳ میلیارد جمعیت این قاره معادل ۱۸ درصد از جمعیت جهان هستند اما این قاره تا کنون تنها دو درصد از همه دوزهای واکسن که تا کنون در سطح جهانی تزریق شده را دریافت کرده است.
برخی کشورهای آفریقایی هنوز یک مورد هم تزریق واکسن نداشته اند.
جان نکنگاسونگ، یک ویروس شناس کامرونی و رئیس مرکز کنترل و جلوگیری از بیماری آفریقا اظهار داشت: ما همگی در خلال این همه گیری گفته ایم ما تا زمانی که همگی ایمن نباشیم، ایمن نیستیم.
در ابتدای همه گیری خیلی از کشورهای شدیدا فقیر با سیستم های بهداشت و درمان ضعیف ظاهرا به بدترین وضعیت گرفتار نشدند اما این روند درحال تغییر است.
ماتشیدیسو موئتی، مدیر آفریقا در سازمان بهداشت جهانی اخطار داده: روند تامل برانگیز موارد رو به افزایش مبتلا شدن باید هر کسی را به اقدام فوری وادارد. او اظهار داشت که در هفته گذشته موارد جدید مبتلا شدن در این قاره حدود سی درصد افزایش پیدا کرده است.
بر مبنای اعلام سازمان بهداشت جهانی، حدود ۹۰ درصد از کشورهای آفریقایی از هدف جهانی واکسینه کردن ۱۰ درصد از جمعیت شان تا ماه سپتامبر باز خواهند ماند و یک دلیل عمده این مشکل گرفتار شدن برنامه کوواکس به کمبود جدی واکسن است.
چند روز پیش کشورهای گروه هفت اعلام نمودند که بر سر عرضه دست کم یک میلیارد دوز واکسن کووید-۱۹ به کشورهای کم درآمد طی سال آینده میلادی توافق کرده اند. با این وجود خیلی از کشورهای فقیر همچنان چشم انتظار و نگران هستند و تا زمانی که همه واکسینه نشوند، خطر ویروس و همه گیری سویه های جدید، همه را تهدید می کند.
منبع: بیمارستان دی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب