تغییرات هورمون های حاملگی احساسی که گاهی به کابوس تبدیل می شود

به گزارش بیمارستان دی، متخصص زنان و زایمان اظهار داشت: یکی از هورمون هایی که در دوران شیردهی به نام پرولاکتین ترشح می شود و به آن هورمون شب زنده داری می گویند به مادر کمک می نماید تا بی خوابی های شبانه را تحمل کند.

به گزارش بیمارستان دی به نقل از مهر، زمانی که یک زن حامله می شود، یکی از نخستین تغییراتی که در بدن او رخ می دهد، افزایش هورمون های زنانه مانند استروژن و پروژسترون است؛ هورمون هایی که در دسته استروئیدی قرار می گیرند. افزایش هورمون های زنانه تأثیر مستقیمی بر سیستم عصبی دارد و موجب افزایش ترشح برخی ناقل های عصبی مثل دوپامین و سروتونین می شود. این ناقل ها نقش برجسته ی در ایجاد احساس آرامش و حال خوب دارند و در حالت طبیعی کمک می کنند تا مادر ارتباط عاطفی بهتر و سالم تری با جنین خود برقرار کند؛ اما همیشه این روند به درستی پیش نمی رود. گاهی تغییرات فیزیکی دوران بارداری، تعداد زیاد آزمایش ها، نگرانی های ذهنی یا حتی تغییراتی که در رفتار همسر ایجاد می شود و ممکنست نشان دهنده ناتوانی وی در پذیرش مسئولیت باشد، مانع از تجربه حس خوب مادر می شوند. گذشته مادر، تجربه های کودکی، ترس از مادر شدن و نگرانی نسبت به سلامت جنین یا از دست دادن استقلال می تواند موجب شود که هورمون ها به درستی اثر نگذارند، به این علت است که می گوئیم عوامل محیطی نقش مهمی در عملکرد هورمون ها و ناقل های عصبی دارند. این عوامل می توانند رفتار مادر را شکل دهند یا حتی آنرا مختل کنند. در همین جهت خبرنگار مهر با فیروزه روستا متخصص زنان و زایمان و مدرس کشوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ارتباط با تغییرات هورمونی در دوران حاملگی گفتگو داشته است. حمایت از بانوان حامله چگونه می تواند در راه مادری کمک کننده باشد؟ روستا: پشتیبانی از زن حامله اهمیت زیادی دارد تا بتواند با آرامش مسیر مادری را طی نماید. هورمون ها بطور ذاتی بد نیستند و برای مساعدت با مادر آمده اند تا حاملگی سالمی داشته باشد، از زایمان زودرس جلوگیری شود، سلامت جنین تضمین گردد و حال روحی مادر هم حفظ شود. اما وقتی محیط ناایمن یا پرتنش باشد، عملکرد این هورمون ها هم مختل می شود. کورتیزول بطور معمول به عنوان هورمون استرس شناخته می شود و مقدار زیاد آن می تواند اضطراب و هیجان بیش ازحد بوجود آورد، اما در عین حال، این هورمون نقش ضروری در رشد ریه جنین دارد، به ویژه در هفته های پایانی حاملگی که به بلوغ تنفسی نوزاد کمک می کند؛ با این وجود، اگر مادر گرفتار اضطراب مزمن شود که ناشی از فشارهای بیرونی یا درونی است؛ ممکنست گرفتار خودخوری یا سرزنش دیگران شود.
آیا هورمون ها در پیوند عاطفی مادر با جنین نقش دارند؟ روستا: تکمیل پروسه حاملگی تنها به رشد جسمی جنین محدود نمی شود؛ بلکه این مسیر با ایجاد عاطفه، رفتار و حتی سلامت روانی مادر و کودک هم راه است. همانطور که تحقیقات نشان می دهند، جنین هیجانات خودرا از مادر دریافت می کند. بنابراین، حال خوب مادر نقش مهمی در سلامت آینده فرزند دارد و حتی می تواند پروسه زایمان را نیز تسهیل نماید. زمانی که هورمون های استروئیدی مانند استروژن و پروژسترون که در دوران حاملگی افزایش می یابند، در محیطی پرتنش یا بدون حمایت مناسب نتوانند عملکرد طبیعی خودرا داشته باشند، پیامدهایی روانی برای مادر به همراه خواهد داشت. در چنین شرایطی، مادر ممکنست گرفتار زود رنجی، حساسیت بیش از اندازه، توقع بالا و حتی مشکلات گوارشی شود؛ علائمی که غالباً به سبب اضطراب ناشی از عوامل محیطی شکل می گیرند. بعد از زایمان سطح هورمون های استروژن و پروژسترون بطور ناگهانی کاهش پیدا می کند. این دو هورمون در دوران حاملگی نقش مهمی در افزایش ناقل های عصبی مثل دوپامین و سروتونین دارند که عامل شادی و آرامش اند و افت ناگهانی آنها می تواند موجب بروز حالاتی مانند غم بعد از زایمان، ناآرامی، گریه های بی خود و بی قراری شود؛ وضعیتی که به اصطلاح به آن غم مادر شدن گفته می شود. اگر این وضعیت روانی با کم خوابی ناشی از نگهداری نوزاد و عدم حمایت اطرافیان همراه شود، احتمال تبدیل شدن آن به افسردگی بعد از زایمان نیز افزوده می شود، اما نقش هورمون دیگری به نام آکسیتوسین در این بین قابل توجه است. این هورمون، که هنگام شیردهی ترشح می شود و به هورمون عشق شهرت دارد، می تواند قسمتی از اثرات منفی ناشی از کاهش استروژن و پروژسترون را جبران کند. مادرانی که به نوزاد خود شیر می دهند، بواسطه ی ترشح آکسیتوسین، توان بیشتری برای ایجاد پیوند عاطفی با فرزند و تطبیق با شرایط جدید دارند. آیا هورمون ها در شیردهی نقش دارند؟ روستا: دوران شیردهی با تغییرات گسترده ی هورمونی هم راه است. یکی از هورمون هایی که در دوران شیردهی دوره ترشح می شود؛ پرولاکتین است و به آن هورمون شب زنده داری مادر گفته می شود، پرولاکتین به مادر کمک می نماید تا بتواند بی خوابی های شبانه را بهتر تحمل کند و با شرایط جدید سازگار شود. بدین سبب شیردهی نه فقط به تغذیه نوزاد کمک می نماید، بلکه بواسطه ترشح هورمون هایی مانند پرولاکتین و آکسیتوسین، می تواند از تبدیل غم بعد از زایمان به افسردگی پیشگیری کند. در بعضی موارد، علایم نگران کننده ای ظاهر می شوند که نباید نادیده گرفته شوند. اگر مادری بعد از زایمان گرفتار اضطراب زیاد، کاهش میل جنسی، افزایش وزن یا خستگی مفرط شود، این می تواند نشانه ای از اختلال در تعادل هورمونی باشد. خواب در تغییرات هورمون ها یک نقش حیاتی را ایفا می کند و کم خوابی مزمن که به طور معمول به سبب مراقبت شبانه از نوزاد اتفاق می افتد، موجب کاهش هورمون ملاتونین (هورمون تنظیم کننده ی خواب) می شود. در نتیجه، افزایش سطح کورتیزول (هورمون استرس) رخ می دهد که می تواند تعادل سایر هورمون های مفید را نیز به هم بزند و مادر را وارد چرخه ای معیوب از خستگی، اضطراب و بی ثباتی خلقی کند. نقش اطرافیان بعد از زایمان بسیار مهم است. حمایت عاطفی و عملی از مادر، خصوصاً فراهم کردن فرصت هایی برای استراحت و خواب در طول روز، می تواند از اختلالات هورمونی پیشگیری کرده و سلامت روان مادر را حفظ کند.
مراقبت از مادر بعد از تغییر در هورمون ها به چه شکلی است؟ روستا: افراد مراقبت های بعد از زایمان را باید بسیار جدی بگیرند، خصوصاً در بازه های زمانی مهم مانند ۱۰ روز اول، ۴۰ روز و سه ماه پس از زایمان، مادر باید توسط ماما یا پزشک زنان ویزیت شود. یکی از اشکالات شایع در این دوره، کم کاری تیروئید بعد از زایمان است که می تواند خلق وخوی مادر را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. این اختلال در صورت تشخیص بموقع، بسادگی با یک داروی تیروئید قابل کنترل است؛ اما در صورتیکه نادیده گرفته شود، ممکنست مادر به اشتباه خود یا دیگران را مقصر بداند و بدون آگاهی، فشار روانی زیادی را متحمل شود. آیا حمایت روانی مادران بعد از تغییر هورمون ها الزامی است؟ روستا: زایمان، چه بصورت طبیعی و چه بوسیله عمل سزارین، فرایندی پُرچالش برای بدن و روان مادر است. همین طور در یک زایمان طبیعی حدود ۵۰۰ سی سی و در زایمان سزارین حدود ۱۰۰۰ سی سی خون از دست می رود. بنابراین، در ایام ابتدایی بعد از زایمان، ممکنست بدن مادر نیاز فوری به مکمل های ویتامینی یا آهن داشته باشد، تشخیص این نیاز به عهده ماما یا پزشک متخصص است که برمبنای وضعیت بدنی مادر اقدامات لازم را پیشنهاد می کنند. از طرف دیگر، اگر مادر بعد از زایمان با علائمی مانند بی اشتهایی، تحریک پذیری بالا، کاهش علاقه به مراقبت از نوزاد یا افت شدید خلق وخو مواجه شود، باید سریعاً مورد ارزیابی قرار گیرد. در چنین شرایطی، مراجعه به ماما گام اول است؛ در صورت نیاز، ارجاع به روانشناس صورت می گیرد تا از بروز اختلالات جدی تر همچون افسردگی بعد از زایمان جلوگیری شود. امروزه در کشورهای توسعه یافته، سیستم هایی با عنوان حلقه های حمایتی بعد از زایمان شکل گرفته اند که این حلقه تشکیل شده از مشاوران، ماماها، روانشناسان و حامیان مادر که با آگاهی و مهارت، به زنان کمک می کنند از این دوران بحرانی با سلامت عبور کنند.
آیا سیستم درمانی کشور می تواند پاسخگوی چالش های مادران حامله باشد؟ روستا: متاسفانه در خیلی از سیستم های بهداشتی، همچون در کشور ما، توجه به سلامت روان مادر بعد از زایمان، بازهم یک خلأ جدی است. اغلب تمرکز کادر درمان تنها بر وضعیت جسمی مادر در دوران حاملگی و زایمان است، در صورتیکه بعد از زایمان نیز، مادر با تغییرات عمده ای در سطح روان و هورمون ها روبه رو می شود که اگر نادیده گرفته شود، زمینه ساز افسردگی های مزمن خواهد شد. این بی توجهی در حالی ست که تحقیقات نشان داده اند خلق وخو، شخصیت و سلامت روان هر انسان، به شدت تحت تأثیر ماه های ابتدایی زندگی اش است؛ خصوصاً از دوران جنینی تا پایان دو سالگی. در این دوره، اصلی ترین مراقبت کننده نوزاد، مادر است؛ بنابراین، اگر بدنبال جامعه ای سالم و توسعه یافته هستیم، باید از مادران مراقبت کنیم؛ چونکه حال خوب آنها، موسس حال خوب نسل آینده خواهد بود.

1404/02/11

11:11:11

5.0 / 5

تگهای خبر: آرامش , آموزش , استرس , بهداشت

با این مطلب بیمارستان دی موافقید؟

(1)

(0)

تازه ترین مطالب مرتبط

نظرات بینندگان در مورد این مطلب

نظر شما در مورد این مطلب بیمارستان دی

نام:

ایمیل:

نظر:

سوال:

= ۸ بعلاوه ۵